Vijf exotische waterschildpadden worden in ons land waargenomen. Het natuurlijke areaal van deze ‘commerciële soorten’ is het oostelijke en warme deel van de Verenigde Staten en hun verspreiding in België wordt volledig bepaald door de import en introductie in de natuur.

De Roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans) is de meest bekende soort die sinds de jaren ’70 van vorige eeuw massaal in Europa werd geïmporteerd. De EG Verordening 338/97 van 9 december 1996 maakte komaf met die import en sinds 22 december 1997 is de invoer van Roodwangschildpadden in de Europese Unie verboden. Maar inmiddels was het kwaad al geschied en heel wat ‘babyschildpadjes’ die in de jaren daarvoor in dierenspeciaalzaken, dierenmarkten of kermissen en markten werden verkocht, groeiden uit tot volwassen en bijtgrage schildpadden die te groot werden voor hun plastic bakje of aquarium. Noodgedwongen dropten de eigenaars ze dan maar in de natuur en kunnen ze zonnend of zwemmend worden waargenomen langs oevers van rivieren en in park- en visvijvers.

Het natuurlijke verspreidingsgebied van de Roodwangschildpad situeert zich voor een groot deel in het Mississippi bekken. In ons (relatief koud) Atlantisch klimaat kan de soort zich vooralsnog niet voortplanten. Ze leggen in de late lente of vroege zomer wel regelmatig eieren maar deze komen nooit tot ontwikkeling omdat de grondtemperatuur te laag is. Bovendien blijken veel eieren onbevrucht. Roodwangen slijten hier hun verder leven in suboptimale omstandigheden waardoor er elk jaar na de winterperiode een aantal sterft. Maar door het groot aantal dat in de natuur in het verleden of zelfs nu nog wordt uitgezet, kunnen deze schildpadden over nagenoeg heel Vlaanderen worden waargenomen.

De ‘Turtle-farms’ in het zuiden van de Verenigde Staten bleven na het importverbod niet bij de pakken zitten en begonnen andere ‘commerciële waterschildpadden’ te kweken en te exporteren. Taxa die niet onder het invoerverbod vielen: Geelbuikschildpad (Trachemys scripta scripta), Geelwangschildpad (T. s. troostii), ‘Midland’ Zaagrug (Graptemys pseudogeographica pseudogeographica) en Mississippi Zaagrug (Graptemys p. kohnii) gaan nu vlot over de toonbank.

Vandaar dat we op onze veldmedewerkers een beroep willen doen om hun waarnemingen van waterschildpadden zo correct mogelijk door te geven zodat we kunnen nagaan in hoeverre de Roodwang in de nabije toekomst wordt vervangen door de andere soorten.

De vier Noord-Amerikaanse schildpadden zijn, zeker met behulp van een verrekijker, relatief gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. Waarop moet je letten?

De Roodwangschildpad

De Roodwangschildpad is duidelijk van de twee andere taxa te onderscheiden door de aanwezigheid van een rode streep net boven de slaapstreek en achter het oog. Ze heeft een vrij glad schild.

Verspreidingskaart in België van 2010 tot vandaag (waarnemingen.be).

Geelbuikschildpad en Geelwangschildpad

De Geelbuikschildpad (foto links) bezit achter het oog een gele brede band op de wangen. Het schild is relatief kort en breder dan dat van Roodwang. De Geelwangschildpad heeft een gele streep achter het oog vertrekt en die min of meer horizontaal loopt (foto rechts). Geelwangen hebben vaak meer oogvormige vlekken op hun rugschild. Oudere en donker gekleurde dieren zijn soms moeilijker van elkaar te onderscheiden en af en toe worden er hybriden met intermediaire kenmerken tussen de ondersoorten waargenomen.

Verspreidingskaart van de Geelbuikschildpad in België van 2010 tot vandaag (waarnemingen.be).
Verspreidingskaart van de Geelwangschildpad in België van 2010 tot vandaag (waarnemingen.be). .

De Zaagruggen

De Zaagruggen worden vrij recent ingevoerd. Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan de licht gekielde en ietwat donkere vertebrale kam op het rugschild.
UTM-km-hokken waarin Zaagruggen zijn waargenomen.

Mississippi Zaagrug

De Mississippi Zaagrug bezit een vrij lange gebogen, gele streep die bovenaan de kop begint en tot onder het oog doorloopt zodat alle andere vanuit de nek verlopende strepen afgeblokt worden.

Midland Zaagrug

Bij de de Midland Zaagrug situeren zich de gebogen lichtgele streepjes achter de ogen.